Συναισθηματική Νοημοσύνη: Τι, Πώς, Πότε, Γιατί;

 Στον παιδικό σταθμό-νηπιαγωγείο Ludus στο Μαρούσι, δίνουμε μεγάλη αξία και έμφαση τόσο στη διανοητική όσο και στη συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών μας, γι' αυτό το λόγο θεωρούμε πως όσο περισσότερα γνωρίζουμε, εκπαιδευτικοί και γονείς, για τα παιδιά μας, τόσο περισσότερο μπορούμε να τα βοηθήσουμε και να σταθούμε στο πλευρό τους. Επειδή η γνώση δεν σταματά ποτέ, ας διαβάσουμε ορισμένα σημαντικά στοιχεία για τη συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών, ακόμα κι αν κάποιες φορές, λόγω της πιεστικής καθημερινότητας, είναι δύσκολο να τα κάνουμε όλα πράξη. Τα παιδιά, άλλωστε, αξίζουν την προσπάθειά μας!

"Την τελευταία δεκαετία, η επιστήμη προχώρησε σε μια εντυπωσιακή, σε αριθμό και σημασία, σειρά ανακαλύψεων σχετικά με το ρόλο που παίζουν τα συναισθήματα στη ζωή μας. Περισσότερο κι από τον Δείκτη Νοημοσύνης, το γνωστό σε όλους μας IQ, η συναισθηματική επίγνωση και η ικανότητα του ατόμου να χειρίζεται τα συναισθήματά του καθορίζουν την επιτυχία και την ευτυχία του στη ζωή, συμπεριλαμβανομένων των οικογενειακών σχέσεων. Οι γονείς που διαθέτουν ''συναισθηματική νοημοσύνη'', όπως την αποκαλούν πολλοί σήμερα, σημαίνει ότι έχουν επίγνωση των συναισθημάτων των παιδιών τους, μπορούν να δείξουν ενσυναίσθηση, να τα καθησυχάσουν και να τα καθοδηγήσουν. Για τα παιδιά, που διδάσκονται τα περισσότερα συναισθηματικά μαθήματα από τους γονείς τους, η συναισθηματική νοημοσύνη σημαίνει ότι είναι ικανά να ελέγχουν τις παρορμήσεις τους, να αναβάλλουν για αργότερα την ικανοποίησή τους, να βρίσκουν για τον εαυτό τους κίνητρα, να κατανοούν τα κοινωνικά σήματα των άλλων ανθρώπων και να αντιμετωπίζουν πιο εύκολα τα ''σκαμπανεβάσματα'' της ζωής. [...] Αποκαλώ τους γονείς που ασχολούνται με τα συναισθήματα των παιδιών τους ''συναισθηματικούς μέντορες" ή "συναισθηματικούς παιδαγωγούς. Όπως οι προπονητές προετοιμάζουν τους αθλητές τους για να αντιμετωπίσουν τους δύσκολους αγώνες, έτσι και αυτοί οι γονείς διδάσκουν στα παιδιά τους στρατηγικές για να αντιμετωπίσουν τα σκαμπανεβάσματα της ζωής. Δεν ενοχλούνται και δεν αποδοκιμάζουν τις εκφράσεις του θυμού, της λύπης ή του φόβου των παιδιών τους, ούτε τις αγνοούν. Αντίθετα, αποδέχονται τα αρνητικά τους συναισθήματα ως μια πραγματικότητα της ζωής. Χρησιμοποιούν τις φορτισμένες συναισθηματικά στιγμές ως ευκαιρία για να διδάξουν στα παιδιά τους σημαντικά μαθήματα για τη ζωή, αλλά και για να οικοδομήσουν στενότερες σχέσεις μαζί τους. [...] Τι θα έκαναν οι γονείς  που διαπαιδαγωγούν συναισθηματικά το παιδί; Ίσως αρχίσουν δείχνοντας στο παιδί τους ενσυναίσθηση και αφήνοντάς το να καταλάβει ότι αναγνωρίζουν τη λύπη του. Στη συνέχεια όμως θα του προσέφεραν βοήθεια και καθοδήγηση για την αντιμετώπιση των ''δύσκολων'' συναισθημάτων του.
Ιδού ένας φανταστικός, αλλά πολύ ρεαλιστικός διάλογος:

Μητέρα: Γιαννάκη μου, έλα να βάλεις το πανωφόρι σου. Είναι ώρα να φύγουμε.
Γιαννάκης: Όχι! Δεν θέλω να πάω στο σταθμό.
Μητέρα: Δεν θέλεις να πας; Γιατί;
Γιαννάκης: Γιατί θέλω να μείνω εδώ μαζί σου.
Μητέρα: Το θέλεις στ' αλήθεια;
Γιαννάκης: Ναι, θέλω να μείνω σπίτι.
Μητέρα: Αχ, Θέε μου, καταλαβαίνω πώς νιώθεις. Κι εγώ μερικά πρωινά εύχομαι να μπορούσαμε να καθίσουμε οι δυο μας αγκαλιά σε μια πολυθρόνα και να διαβάσουμε βιβλία, αντί να τρέχουμε έξω. Αλλά ξέρεις κάτι; Υποσχέθηκα στους συναδέλφους μου στο γραφείο να είμαι εκεί στις εννιά και δεν μπορώ να αθετήσω αυτή τη σημαντική υπόσχεση.
Γιαννάκης: (κλαίγοντας) Μα γιατί; Είναι άδικο, δεν θέλω να πάω.
Μητέρα: Έλα εδώ, Γιαννάκη μου (τον παίρνει στα γόνατά της). Λυπάμαι, γλυκέ μου, αλλά δεν γίνεται να μείνουμε σπίτι. Απογοητεύτηκες, έτσι;
Γιαννάκης: (συγκατανεύοντας) Ναι...
Μητέρα: Και είσαι λυπημένος, ε;
Γιαννάκης: Ναι...
Μητέρα: Κι εγώ νιώθω λυπημένη (τον αφήνει να κλάψει λίγο συνεχίζοντας να τον σφίγγει στην αγκαλιά της). Ξέρω όμως τι θα κάνουμε. Ας σκεφθούμε τι μπορεί να γίνει αύριο, που δεν θα πάμε ούτε εγώ στη δουλειά ούτε εσύ στον παιδικό σταθμό. Μπορούμε να περάσουμε μαζί όλη την ημέρα. Σκέφτεσαι κάτι εξαιρετικό που θα ήθελες να κάνουμε αύριο;
Γιαννάκης: Να φάμε λουκουμάδες και να δούμε κινούμενα σχέδια.
Μητέρα: Σίγουρα θα είναι πολύ ωραία. Κάτι άλλο;
Γιαννάκης: Μπορούμε να πάρουμε το αυτοκίνητό μου στο πάρκο;
Μητέρα: Νομίζω πως ναι.
Γιαννάκης: Μπορεί να έρθει και ο Πέτρος μαζί μας;
Μητέρα: Ίσως, αλλά θα πρέπει να ρωτήσουμε τη μαμά του. Τώρα όμως πρέπει να φύγουμε. Εντάξει;
Γιαννάκης: Εντάξει.

Η συγκεκριμένη μητέρα, ως "συναισθηματικός μέντορας", παραδέχτηκε τη λύπη του γιου της, τον βοήθησε να την κατονομάσει, του επέτρεψε να βιώσει τα συναισθήματά του και έμεινε μαζί του όσο έκλαιγε. Δεν προσπάθησε να αποσπάσει την προσοχή του από τα συναισθήματά του, ούτε τον μάλωσε για τη λύπη του. Αντίθετα, του έδωσε να καταλάβει ότι σέβεται αυτό που αισθάνεται και ότι θεωρεί τις επιθυμίες του θεμιτές. Ο Γιαννάκης ένιωσε απογοήτευση, αλλά αυτό ήταν ένα συναίσθημα το οποίο τόσο ο ίδιος όσο και η μαμά του μπορούσαν να αντιμετωπίσουν. Από τη στιγμή, λοιπόν, που ο Γιαννάκης είχε την ευκαιρία να αναγνωρίσει, να βιώσει και να αποδεχτεί το συναίσθημα, κατάλαβε, όπως του έδειξε η μητέρα του, ότι ήταν δυνατόν να το ξεπεράσει κι έτσι μπόρεσε να ατενίσει το μέλλον και να προγραμματίσει μια διασκεδαστική δραστηριότητα για την επόμενη μέρα.

Αυτή η αντιμετώπιση εμπίπτει στη διαδικασία της συναισθηματικής αγωγής και ακολουθεί συνήθως πέντε στάδια. Οι γονείς:
1. Έχουν επίγνωση των συναισθημάτων των παιδιών τους.
2. Βλέπουν το συναίσθημα ως μια ευκαιρία για οικειότητα και διδασκαλία.
3. Ακούν προσεκτικά, δείχνουν ενσυναίσθηση και αναγνωρίζουν τα αρνητικά συναισθήματα του παιδιού.
4. Βοηθούν το παιδί να βρει λέξεις για να κατονομάσει τα συναισθήματά του.
5. Τέλος, θέτουν όρια και ταυτόχρονα εξετάζουν κάποιες στρατηγικές για την επίλυση του συγκεκριμένου προβλήματος".

Απόσπασμα από το βιβλίο "Η συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών" του John Gottman, συνεργάζεται η Joan DeClaire (Μετάφραση: Χρύσα Ξενάκη, Εκδόσεις Πεδίο)